Bij het monument bij het Haagsche Schouw vindt om 15.00 uur een herdenking plaats van de groep jonge militairen die bij de aanvang van de oorlog sneuvelde. In de meidagen van 1940 verdedigden zij bij de inval van de Duitsers het vliegveld Valkenburg en de brug bij Het Haagsche Schouw. Dit bijzondere monument werd in 1941(!) onthuld en toen werden ook voor het eerst - dus tijdens de oorlog - de jonge dienstplichtigen herdacht die bij de gevechten omkwamen. Bij deze plechtigheid zijn de burgemeesters van Leiden, Oegstgeest, Katwijk (Valkenburg) en Voorschoten aanwezig.

Spreker: prof. dr. Frans (P.B.) Osinga, hoogleraar Oorlogsstudies, vm. Commodore Koninklijke Luchtmacht

Muzikale omlijsting: Band of Liberation

Plaats: Monument Haagsche Schouw – 15.00

De tekst van de toespraak van prof. dr. Frans (P.B.) Osinga:

Vrijheid in de schaduw van München

herdenkingstoespraak Haagse Schouw

4 mei 2025

Frans Osinga

Er staan 51 namen op het monument jonge mannen waren het, die pas enkele weken het uniform droegen, nauwelijks getraind, en slechts licht bewapend. Die ochtend vroeg rond 4 uur zagen zij zwermen Duitse vliegtuigen vanuit het oosten naderen. Zij waren getuige van de grootste luchtlandingsoperatie uit de geschiedenis. Parachutisten daalden vanuit tientallen Junker transportvliegtuigen. Andere Junkers landden op de vliegvelden beladen met luchtlandingstroepen. Ondanks gebrek aan training en tegenover een enorme overmacht boden de mannen fel en vaak succesvol verzet. Hier wisten zij de brug zelfs te heroveren, maar het kostte wel 34 jongens het leven. op vliegveld Ockenburg zuid van Den Haag streken 26 Junker vliegtuigen neer. Ruim 700 Duitse soldaten trachtten het veld te veroveren. dat lukte niet. 96 soldaten boden weerstand tegen de overmacht, daarbij geholpen door artillerie. De Duitsers werden verdreven maar 24 jonge nederlanders jongens verloren daarbij het leven. bij vliegveld Valkenburg landden initieel 400 à 500 man. Dat nam toe tot ongeveer 1500 man. De verdediging van het vliegveld gaf zich na enkele uren noodgedwongen over maar Nederlandse tegenaanvallen slaagden erin diezelfde dag nog het vliegveld te heroveren.Het belang van de Nederlandse weerstand in en rond de vliegvelden mag niet worden onderschat. De slag om Den Haag heeft Duitsland enorme verliezen gekost. Ruim 2700 Duitse militairen werden uitgeschakeld. Van strategisch belang waren de verliezen van de Duitse luchtmacht. In die paar dagen strijd rond de vliegvelden verloor de Luftwaffe 361 vliegtuigen, waaronder 275 trage driemotorige Junkers 52-transportvliegtuigen. Dit enorme verlies aan transportvliegtuigen is de Luftwaffe nooit te boven gekomen. Het maakte een soortgelijke grote luchtlandingsoperatie boven Engeland onmogelijk, maar de capitulatie was onafwendbaar. Het begin van die verschrikkelijke bezetting die in ons land het leven heeft gekost aan ruim 225.000 landgenoten. En morgen vieren we onze vrijheid. vrijheid die wij al 80 jaar hebben mogen genieten. Tachtig jaar waarin onze opa’s en oma’s en onze ouders ons land weer opbouwden en omvormden tot een van de meest welvarende landen ter wereld. Een land waarin volgens internationale peilingen de gelukkigste mensen ter wereld leven dat vergeten we wel eens. Een land daarom om trots op te zijn, een land dat het waard is om te verdedigen. Zoals die jonge mannen dat deden op 10 mei 1940, in een strijd tegen een weerzinwekkend wrede fascistische dictatuur. Een strijd die ook nu weer in Europa woedt. We leven in een tijd die lijkt op 1938 een tijd net als toen waarin de agressie van Hitler evident was en iedereen besefte dat oorlog dreigde we beseffen dat na 80 jaar onze veiligheid weer op het spel staat. Ten eerste, we herdenken vandaag in de schaduw van de oorlog in Oekraïne. De grootste oorlog op Europees grondgebied sinds 1945. Een oorlog niet verder dan 3 uur vliegen hiervandaan een genocidale oorlog waarin Rusland er op uit is om de cultuur, taal en identiteit van Oekraïne uit te wissen. Een oorlog die al tienduizenden Oekraïense burgers het leven heeft gekost waarin Rusland doelbewust complete steden vernietigt met luchtaanvallen, iedere dag weer een oorlog waarin we deportaties zien van duizenden Oekraïense kinderen, zij zullen hun ouders nooit meer zien een oorlog ook die, in de woorden van het Kremlin, de toekomst van Europa zal bepalen. Het is een strijd tegen onze manier van leven, tegen democratie, tegen liberale waarden en normen al in 2016 vertelde het Kremlin ons dat het in een nieuwe koude oorlog met Europa was verwikkeld en sindsdien zien we voortdurend sabotage activiteiten om de stabiliteit in Europese landen te ondermijnen. Het is een revanchistisch regime dat zichzelf als grootmacht ziet en er op uit is om Oost-Europese landen weer als vazalstaten onder de vleugels te krijgen. Dat er op uit is om de hoekstenen van onze welvaart en veiligheid, de NAVO en EU, uiteen te doen vallen een imperialistisch regime. Dat Rusland weer terug wil brengen naar het tsaristische rijk uit de 19^de eeuw en daartoe de grenzen in Europa opnieuw wil trekken, desnoods onder dreiging met de inzet van atoomwapens. Terecht zei de Poolse premier Tusk dat we in een vooroorlogse periode leven, net als in 1938. Maar de onvoorstelbare weerbaarheid van het Oekraïense volk toont ons dat het mogelijk is om weerstand te bieden en hoe waardevol vrijheid is. Maar we herdenken hier vandaag ook in de schaduw van München 2025. In februari van dit jaar, drie maanden geleden, zagen we in München hoe president Trump Oekraïne verraadde, zoals in 1938 Tsjechië werd verraden. Het witte huis onder president Trump is bereid Rusland te belonen voor haar agressie. Gebieden die Rusland heeft veroverd, mag het houden. Trump accepteert daarmee dat in de toekomst grenzen met militair geweld kunnen worden verschoven. Datzelfde weekend waarschuwde vicepresident JD Vance ons dat de VS niet meer dezelfde waarden als Europa deelt Amerika. Onder Trump drijft ideologisch van Europa weg, net als Rusland denkt dit witte huis in imperialistische visioenen waarbij de wereld wordt verdeeld in drie grote autoritaire machtsblokken, ieder met eigen invloedsferen waar niet het internationale recht geldt, maar het recht van de sterkste. Europa en liberale democratische staten hebben daarin geen plaats. In zijn eigen land holt Trump in hoog tempo de fundamenten van de rechtstaat uit. De vraag voor ons is nu, herkennen wij wat daar gebeurt, maar ook om ons heen, als

• de uitslag van verkiezingen niet wordt geaccepteerd
• advocaten en rechters worden geïntimideerd en zelfs gearresteerd?

Beseffen we wat het betekent als

• kritische media de mond worden gesnoerd en als vijand van het volk worden bestempeld
• immigranten worden betiteld als ongedierte en zonder proces kunnen worden gedeporteerd
• racistisch geweld wordt aangemoedigd
• herkennen we wat het is
• als boeken voor scholen worden verboden, zoals het dagboek van Anne Frank, maar Hitlers Mein Kampf niet als feiten er niet toe doen en vervangen worden door propaganda, leugens en haat
• durven we het een naam te geven als
• de rechten van vrouwen, moslims, zwarten, homo’s, en transseksuelen worden ontmanteld
• zwaar bewapende inspecteurs in treinen vragen naar identiteitsbewijzen
• als Trump zegt ambtenaren en generaals te willen die loyaal zijn aan hem en niet aan de grondwet, net zoals Hitler die had?

Een elektroshock voor Europa, noemde de Franse president Macron de top in München. We dachten dat de strijd tussen de ideologieën overtuigend was gewonnen door democratie, fascisme en communisme waren verslagen. We raakten gewend aan democratie, vrede en welvaart. Een krijgsmacht was eigenlijk niet meer nodig wij wentelden ons in die luxe naïeve gedachte en in de overtuiging dat Amerika ons militair wel zou helpen mocht er toch een crisis uitbreken, net als tijdens de koude oorlog. Niemand verwachtte dat autocratie en het antiliberale gedachtegoed zich zou verspreiden in en naar de democratische wereld. De schok van München was het besef dat fascisme terug kon keren, ook in democratieën dat weekend in München hield het westen op te bestaan. Sindsdien moet Europa er van uitgaan dat het zonder de VS moet zorgen voor veiligheid. Europa is sindsdien de hoeder van het liberale democratische gedachtegoed. Daarom is het zo zorgwekkend dat ook in ons land antisemitisme en discriminatie weer toenemen en dat er ook hier politici zijn die immigranten en de media als vijand beschouwen, verdeeldheid zaaien en vertrouwen doelgericht ondermijnen in onze instituten en in elkaar. Democratie kan namelijk alleen gedijen als politici en mensen zoals wij de instituten en gewoontes ervan koesteren en zo nodig bereid zijn daarvoor te vechten. Zijn wij dat? In de vroege ochtend van 10 mei 1940, 85 jaar geleden, was dat geen enkele vraag voor de jongens die wij hier vandaag herdenken. Zij deden het. En daarom staan hun namen op dit monument. Wij eren hen. En zij waarschuwen ons de geschiedenis niet te vergeten